آیات ناسخ و متشابه قرآن؛ بهانه‌ای برای فرار از قرآن
اینکه کسی بگوید از فلان آیه نمی‌توان حکم کرد چونکه در فلان حدیث نسخ شده است مسلماً به خطا رفته چون طبق آیۀ 115 سورۀ انعام که می‌فرماید: «وَتَمَّتْ کَلِمَتُ رَبِّکَ صِدْقًا وَعَدْلًا لَا مُبَدِّلَ لِکَلِمَاتِهِ وَهُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ؛ و سخن پروردگارت (قرآن) در حال راستی و عدالت تمام شده است، و هیچ تغییر دهنده‌ای برای کلمات او نیست و او بسی شنوای بسیار داناست.»
مسلم است که قرآن مگر با خودش هرگز نسخ نمی‌شود. همچنین به گفته علامه طباطبایی تنها پنج آیه از آیات قرآن نسخ شده‌اند.1
در مورد محکم و متشابه هم بعضی آقایان می‌گویند چون قرآن محکم و متشابه دارد بنابراین نمی‌توان از آن به چیزی حکم کرد!
در جواب باید گفت که اولاً محکم و متشابه قرآن مشخص است و آیات الاحکام جزء محکمات قرآن هستند بنابراین در استنباط فقهی هیچ مشکلی از این بابت وجود ندارد.
ثانیاً آیۀ 7 سورۀ آل عمران می‌فرماید:
«هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ مِنْهُ آیَاتٌ مُحْکَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْکِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ فَأَمَّا الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ زَیْغٌ فَیَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِیلِهِ وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَمَا یَذَّکَّرُ إِلَّا أُولُو الْأَلْبَابِ؛
اوست کسی‌که این کتاب (قرآن) را بر تو فرو فرستاد. پاره‌ای از آن آیات محکم (صریح و روشن) است [که] آن‌ها مادر (و مرجع فهم) کتابند و [پاره‌ای] دیگر [از نظر لفظی با آیاتی دیگر] متشابه‌اند. پس اما کسانی‌که در دل‌هایشان انحراف است، برای فتنه‌جویی و طلب تأویل آن [به دلخواه خود]، از متشابه آن پیروی می‌کنند (حال آنکه از نظر معنوی با هم متفاوتند). در حالی‌که تأویل آن (قرآن) را جز خدا [کسی] نمی‌داند و [همچنین] پای‌برجایان در علم [ایمانی] گویند: ما بِدان ایمان آوردیم. همه قرآن [چه محکم و چه متشابهش] از جانب پروردگار ماست، و جز خردمندان عمیق کسی متذکّر نمی‌شود.»
بنابراین متشابهات، تأویل (به اول برگرداندن) دارد و تأویل آن، همان محکمات قرآن است که مادر کتاب است لذا طبق این آیه باید کل قرآن را باهم در نظر بگیریم تا گمراه نشویم اما برخی شرعمداران تفسیر ناصوابی کردند که گویی نعوذبالله متشابهات قرآن اشتباه است و کلاً نباید به قرآن رجوع کرد!
خلاصه اینکه اگر کل قرآن را به هردو صورت تسلسلی و موضوعی در نظر بگیریم گمراه نخواهیم شد و این نکته اصلی‌ترین ویژگی چهارده معصوم در بعد علمی است که ما در غیاب امام زمان باید قویاً ادامه دهیم تا وقتی ظهور فرمودند همانند شرعمداران شرعندار اول حساب خودمان را نرسند! البته نیک مشخص است که روایات معصومین در صورت عدم مخالفت با ظاهر قرآن (که ملاک اصلی جعلی نبودن روایات همین اصل است)، در حقیقت فهم معصومین از قرآن هستند که استفاده از آن واجب است و توجه به آن می‌تواند حتی حقایق قرآن را بر ما مشخص نماید.
1. معرفت، محمدهادی. علوم قرآنی، ص248.
منبع: وبگاه قرآنیان