قرآنیان

چیستی ذکر

بعضاً برای برآورده شدن حاجات به ذکر روی می‌آورند. مسلماً برای برآورده شدن هر خواسته‌ای مهمترین مسأله این است که به خوبی تلاش کنیم و چه زیبا گفته‌اند که از تو حرکت، از خدا برکت. با این‌همه آنچه دانشمندان علوم طبیعی از آن با عنوان «روان» و علمای دین از آن با عنوان «روح»، تعبیر می‌کنند باید بر روی هدف متمرکز باشد تا بتوانیم به درستی فعالیت نماییم. یکی از راه‌هایی که برای این مورد وجود دارد ذکر گفتن است. ذکر یعنی «یاد» و برای اینکه هدفمان یادمان باشد می‌توان از تکرار کردن کلمات برای وارد نمودن آن در ضمیر ناخودآگاه استفاده کرد و اصطلاحاً ذکر گفت. حتی اینکه در مدیتیشن می‌گویند فلان جملات مثبت را در ذهنتان مرور کنید یا با زمزمه تکرارشان کنید در واقع نوعی ذکر است. منتها بالاترین اذکار، ذکر و یاد خداست چراکه انسان را همواره تسلیم فرامین الهی می‌کند و والاترین هدف تسلیم بودن در برابر خدا است و تنها در این حالت است که انسان قدرت می‌یابد پا بر کلیۀ تعلقات و هواهای نفسانی‌اش گذاشته و هر ناممکنی را ممکن گرداند زیرا تسلیم شدن در برابر یک وجود مطلق، اجازه نمی‌دهد در برابر هیچ موجود دیگری تسلیم باشید. به همین دلیل کسی که به این مرحله می‌رسد همانند حضرت علی از طرفی درب خیبر را از جایش در می‌آورد و از طرف دیگر، وسیلۀ بازی یک کودک می‌شود! چنین مقام والایی تنهای برای کسانی است که فقط و فقط تسلیم خدا باشند و هیچ راه دیگری ندارد. با این مقدمه، وارد روش یا همان آداب گفتن ذکر می‌شویم.

آداب ذکر

قبل از گفتن هر ذکری و اصلاً خواندن هر دعا یا آیه‌ای برای اثرگذاری بیشتر آن باید نکاتی را رعایت کرد. اول اینکه اگر ممکن است محیطمان خلوت، آرام، مرتب و تمیز باشد. دوم اینکه خودمان نیز آراسته و تمیز باشیم، اگر جنب هستیم غسل کنیم و اگر نیستیم وضو بگیریم، به خودمان گلاب یا عطری ملایم بزنیم و رو به قبله بنشینیم. سوم اینکه ذکر باید به زبان اصلی یعنی عربی گفته شود زیرا بخشی از اثرگذاری هر آیه، دعا یا ذکری به آهنگ آن مربوط است که این مورد در همان زبان اصلی وجود دارد و همچنین آن جملات در زبان اولیه کاملاً جا افتاده‌اند اما در زبان‌های دیگر شاید برای برخی حتی خنده‌دار باشند و این موضوع باعث این می‌شود که ذهن از ذکرگویی به جاهای دیگر منحرف شود، مثلاً ممکن است شما بخواهید به‌جای «الله اکبر» بگویید «الله بزرگتر است» که به خودی خود هیچ ایرادی ندارد اما اگر این‌طور بگویید چون برای دیگران تازگی دارد باعث می‌شود توجه‌شان به شما جلب شود و شما نیز طبیعتاً توجه‌تان به آنان و اینکه چه فکری می‌کنند جلب خواهد شد و این موضوع شما را از اصل ذکرتان منحرف می‌کند. چهارم اینکه حتماً باید معنای کلماتی را که می‌گوییم بدانیم زیرا تا وقتی معنا را ندانیم هرگز اثر خود را نخواهد داشت، لذا حتی اگر گفته می‌شود 100 آیه بخوانیم باید قبل از آن یا حین آن معنای آیاتی که می‌خواهیم بخوانیم را نیز نگاه کنیم. رعایت این نکته برای نماز نیز بسیار توصیه می‌شود. پنجمین نکته نیز این است که ذهنمان را از هرچه غیر از ذکر است خالی کنیم و تمام تلاشمان را بکنیم که تنها چیزی که ذهنمان را اشغال می‌کند معنای ذکرمان باشد. این نکته همان است که در مورد آن اصطلاحاً گفته می‌شود ذکر باید با توجه قلبی باشد. ششمین و آخرین نکته نیز فرمودۀ آیت‌الله محمدعلی شاه‌آبادی، استادِ آیت‌الله صادقی تهرانی است که می‌فرمایند ذکر باید به‌گونه‌ای گفته شود که انگار می‌خواهیم به یک کودک چیزی بیاموزیم، دلیل این موضوع این است که وقتی ذکر می‌گوییم در واقع داریم مطلبی را وارد ضمیر ناخودآگاهمان می‌کنیم و ضمیر ناخودآگاه همانند یک کودک است و هرچقدر با ملایمت و طمأنینه بیشتری مطالب برایش تکرار شود، آن را بهتر می‌پذیرد.

منبع: وبگاه قرآنیان